نوجوانی به چه قیمت؟
امروزه کودکان و نوجوانان به دلایل متعددی به روانشناس مراجعه می کنند از جمله: اضطراب، بیش فعالی، عصبانیت و پرخاشگری، بی انگیزه گی در انجام تکالیف، وسواس های گوناگون، لجبازی و حرف نشنوی و مشکلات ارتباطی با اعضای خانواده.
- روانشناس: شب ها چه ساعتی می خوابی؟
- نوجوان: حدود 3 یا 4 صبح
- روانشناس: تا اون موقع چه کار می کنی؟
- نوجوان: بازی تو گوشی یا چت با بچه ها
- روانشناس: کی بیدار می شی؟
- نوجوان: 1 ظهر
- روانشناس: پس صبحانه نمی خوری!
- نوجوان: صبحانه و ناهار با هم حدود ساعت 4 بعداز ظهر خورده می شه
- روانشناس: خودت رو دوست داری؟
- نوجوان: نه
- روانشناس: نظرت نسبت به زندگی چیه؟
- نوجوان: چیز جالبی نیست
امروزه کودکان و نوجوانان به دلایل متعددی به روانشناس مراجعه می کنند از جمله: اضطراب، بیش فعالی، عصبانیت و پرخاشگری، بی انگیزه گی در انجام تکالیف، وسواس های گوناگون، لجبازی و حرف نشنوی و مشکلات ارتباطی با اعضای خانواده. پیامد این مشکلات و اختلالات، اغلب سببافت عملکرد تحصیلی، افسردگی، بیماری های روان تنی و به هم خوردن سیستم ارتباطی خانواده می شود. وقتی شروع به ارزیابی و بررسی زندگی آن نوجوان می کنم، به طرز فکر و شیوه ای در زندگی شان برمی خورم که نمی تواندعوارضی به جز اینها داشته باشد.
الگوهای اشتباهی که تکرار می‌شوند
متاسفانه اغلب نوجوانان امروز سبک خاصی در زندگی خود درست کرده اند و با جسم و مغز خود طوری رفتار می کنند که به شدت نگران کننده است و در آینده آنها را با مخاطراتی در جسم، ذهن و ارتباطات اجتماعی مواجه می کند. وقتی سراغ الگوهای تربیتی شان که پدر و مادر باشند می روم، می بینم و می شنوم که آنها هم همین سبک را در زندگی خود پیاده کرده اند. بنابراین نمی توانم چندان خرده ای به نوجوان بگیرم وکار با والدینو آموزش فرزند پروری صحیح در اولویت کارم قرار می گیرد.
سیکل غلط به خواب رفتن و بیدارشدن یا اصلا نخوابیدن در شب، زمان غیر طبیعی غذا خوردن یا حذف یک وعده غذایی، خوردن مواد غذایی دیگر به جای خوردن غذای اصلی، مسائلی هستند که نوجوانان را در معرض آسیب های گوناگون قرار داده اند؛ مسائلی که دوران خانه ماندن و مدرسه نرفتن به دلیل ویروس کرونا به آنها دامن زده است!
کدام غدد چه کار می‌کنند؟
نوجوان از هر لحاظ در حال رشد است یعنی اندام‌ها و اعضا و جوارح او در حال تحول بوده، نورون‌های عصبی مغزش در حال تکامل هستند. غددی که انجام این وظایف را بر عهده دارند، غده هیپوفیز، غددآدرنالین و غدد جنسی که ترشح آنها در مغز و پخش آنها در خون باعث تغییر و تحولات اساسی می‌گردد.
هورمون رشد یا GH که از غده ی هیپوفیز ترشح می‌شود، علاوه بر رشد قد و شکل گیری استخوان‌بندی، بر رشد کلی اندام های داخلی تاثیر می گذارد. بالاترین میزان ترشح این هورمون به هنگام شب بین ساعات10 شب تا2بامداد به خصوص ساعات اولیه شب صورت می گیرد. وقتی فرد در این زمان طلایی بیدار است و کارهای دیگری از مغز خود انتظار دارد مثل رویا پردازی، بازی با گوشی، فکر کردن، چت کردن، برنامه ریزی، صحبت با دوستان و … در کار اصلی مغز مداخله کرده و فرصت ترشح به آن هورمون ها را نمی دهد و صبح تا ظهر که بهترین زمان برای فعالیت، یادگیری، تمرین، مطالعه، بازی، ورزش، ارتباط با دوستان و … است او در خواب به سر می برد و باز هم مغز را از کار اصلی خود باز می دارد.
خواب شب چه اثری بر سلامت نوجوان دارد؟
نخوابیدن در شب یا خواب نادرست و بی موقع یا ناکافی شبانه و مشغول بودن به بازی ها و شبکه های مجازی، که اغلب همراه با فشار همسالان می باشد، باعث ناپایداری و عدم تعادل هیجانی، بی صبری، بی حالی و خستگی، عزت نفس ضعیف، تنبلی، تحریک پذیری و پرخاشگری می گردد، اما خواب به هنگام و کافی در شب اثرات مفیدی دارد که سبب تقویت سیستم دفاعی بدن، سرحالی، داشتن انگیزه و اعتماد به نفس، بازسازی حافظه، تقویت هوش و تمرکز، احساس آرامش و فعالیت درست طی روزمی شود.
بازی و کار زیاد با گوشی یا رایانه در شب، محرکاتی مثل نور، صدا و هیجان به مغز انسان وارد می کنند که برضد هدف اصلی مغز در شب می باشد؛همچنین از شادی و آرامش بچه ها کاسته و نگرانی و افسردگی آنها را افزایش می دهد. عادات غذایی نادرست از جمله نخوردن صبحانه و هله هوله خوری به جای آن، دیر خوردن ناهار یا شام، باعث نرسیدن مواد مغذی به مغز و اختلال در کارکردهای مغز از جمله یادگیری و حافظه می شود.
چرا نوجوانان ما شاد نیستند؟
اکثر نوجوانان امروز شاد نیستند و از نوسانات خلق رنج می برند؛ با نگاهی به پدر و مادر و ارزیابی بافت زندگی آنها به سادگی می توان متوجه شد که یکی از والدین یا هر دو والد مشکلات خلقی دارند که در ارتباطات همسری و فرزند پروری شان مداخله کرده است؛ به این دلیل که به مسئله خود رسیدگی نکرده یا ناامید از بهبود آن هستند یا آگاهی ندارند که چگونه می توانند آن مشکل را برطرف کنند.
دوست داشتن خود و با احترام رفتار کردن با جسم و مغز خود، اغلب به نوجوان آموزش داده نشده یا او فاقد الگوی مناسب در این موارد می باشد. مسائل به ظاهر ساده مانند خوردن و خوابیدن به شکل درست، در اکثر خانواده ها ناچیز و کم اهمیت شمرده شده، به راحتی از آن می گذرند. به تدریج که این رفتارها تبدیل به عادت می شوند تغییر و اصلاح آنها کار آسانی نخواهد بود. اگر تنها این موضوع یعنی چرخه خواب و بیداری و عادات تغذیه ای اصلاح شوند، بسیاری از مشکلات خلقی، ارتباطی، تحصیلی و هیجانی از بین می‌روند.
لیورا سعید؛ کارشناس ارشد روانشناسی
